صور جاودانگی

شاید بتوان جاودانگی را مهم ترین دغدغه بشر دانست, لذا کم تر کسی را می توان یافت که به این مسئله نیندیشد. توجه به تاریخ بشر نشان می دهد که او از دیرباز سودای جاودانه بودن را در ذهن خود می پرورانده است. با نگاه به کشفیات باستان شناسان در باب انسان های ماقبل تاریخ و تمدن های یونان, بین النهرین, ایران, هند, چین, ژاپن, آفریقا و آمریکای جنوبی درمی یابیم که اعتقاد به جاودانگی در میان مردم این تمدن ها امری فراگیر بوده است (نک:ries). وجود اسم های مختلف برای اشاره به جاودانگی انسان در زبان های مختلف نشان دهنده این واقعیت است که در باب چگونگی جاودانگی بشر نظریات مختلفی وجود داشته است. کلمه هایی همچون (جاودانگی), (زندگی پس از مرگ) و (بی مرگی) در زبان فارسی; (خلود), (الیوم الآخِر), (یوم القیامة), (یوم الحشر), (یوح البعث), (یوم النّشور), (یوم الحساب) و (معاد) در زبان عربی و (immortality), (survival), (resurrection), (afterlife) و (life afterdeath) در زبان انگلیسی به چشم می خورند که حکایت از جاودانگی دارند. اما سؤال این است که این نظریات کدامند. آن چه مدنظر ماست, مفهوم فلسفی جاودانگی است. اما جاودانگی دارای کاربردهای عرفی نیز می باشد. انسانی که منشأ آثار خیر در جامعه می شود, در یادها زنده می ماند. این نوع جاودانگی را می توان (جاودانگی در خاطره ها) نامید. نویسنده ای که کتابی ارزش مند می نویسد, تا هنگامی که اثرش باقی است, جاودانه است. سعدی یا حافظ برای ایرانیان و همه علاقه مندان به شعر زنده اند, اما این جاودانگی به دلیل طراوت و تازگی شعر این دو شاعر است. شاید بتوان این نوع جاودانگی را (جاودانگی از طریق آثار) نامید. عُرف, نسل یک فرد را ادامه حیات او تلقی می کند. این نیز نوعی جاودانگی است که می توان آن را (جاودانگی از طریق اعقاب و ذراری) نام نهاد. (جاودانگی در خاطره ها), (جاودانگی از طریق آثار) و (جاودانگی از طریق اعقاب و ذراری), مفاهیم عرفی جاودانگی بوده, متمایز از معنای فلسفی آن هستند. البته شاید غیر فلسفی قلمداد کردن این سه معنا, سخن دقیقی نباشد, زیرا نظریه جاودانگی در اندیشه فیلسوفانی همچون فیلیپس (نک: philips), دارای همین معانی عرفی است, اما در عین حال, هدف این مقاله بررسی این سه معنا نیست.